Ιστορικά Στοιχεία
Το δεύτερο μέλος της ιππικής οικογένειας που ζει στην Ελλάδα, εδώ και χιλιάδες χρόνια είναι ο όνος ή γάιδαρος (africanus asinus), μέλος του υπογένους Asinus, που μαζί με τα άλλα υπογένη Equus (Άλογα) και Hippotigris (Ζέβρες) αποτελούν το γένος των Ιππιδών.Ο γάιδαρος ζει στην Ελλάδα τουλάχιστον από την τρίτη χιλιετία π.Χ. Οστά κατοικίδιου όνου έχουν βρεθεί στη Αργολίδα, τα οποία χρονολογούνται το 2750-2000 π.Χ. Ο γάιδαρος, λόγω των εξαιρετικών χαρακτηριστικών του, αποτέλεσε μέρος της ζωής και της καθημερινότητας των ελλήνων από τότε και μέχρι σήμερα. Αναφορές στο γάιδαρο έχουμε από τον Όμηρο στην «Ιλιάδα», τον Ηρόδοτο, τον Ξενοφώντα, τον Πλούταρχο, τον Αριστοφάνη, τον Πλάτωνα και πολλούς άλλους.
Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο δημιουργούνται ονοτροφεία για τις ανάγκες του Ρωμαϊκού στρατού αλλά και των πολιτών· μετά την Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδο δεν αναφέρεται η ύπαρξη οργανωμένων εκτροφών.Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες τα γαϊδούρια δεν διακρίνονταν σε φυλές αλλά σε κατηγορίες ανάλογα με το μέγεθος. Σήμερα παγκοσμίως δηλώνονται περίπου εκατόν ενενήντα φυλές, από τις οποίες εξήντα δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη.
Στον ελλαδικό χώρο έχουμε παραδοσιακά 2 είδη γαϊδουριών, το Ελληνικό, που εμπίπτει στην πρώτη κατηγορία μεγέθους και το Κυπριακό, που εμπίπτει στη τέταρτη. Η απουσία οργανωμένων εκτροφών και η ελεύθερη εισαγωγή ανά τις δεκαετίες έχει δημιουργήσει την πολυμορφία, που παρατηρείται στον πληθυσμό των γαϊδουριών της πατρίδας μας σήμερα.Τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της εύκολης μετακίνησης ζώων από το ένα μέρος στο άλλο, ακόμα και δυσπρόσιτες περιοχές, συνήθως της νησιωτικής χώρας, που είχαν απομονωμένους και ονομαστούς πληθυσμούς γαϊδουριών έχασαν την «καθαρότητά» τους.
Μορφολογικά Χαρακτηριστικά
Τα ελληνικά γαϊδούρια, σε σύγκριση με τα άλογα, χαρακτηρίζονται από τα μακριά αυτιά τους, το μεγάλο κεφάλι και την όρθια χαίτη, καθώς και την ουρά τους που μοιάζει με αγελάδας. Το κλασικό Ελληνικό γαϊδουράκι είναι αυτό της πρώτης κατηγορίας και συνήθως αποκαλείται ως ο «Μεσογειακός όνος» επειδή ζώα της ίδιας κατηγορίας συναντώνται, εκτός από την Ελλάδα, στην Ιταλία, Γαλλία, Ισπανία και Πορτογαλία. Το ύψος τους είναι ένα μέτρο και το βάρος περίπου 120 κιλά. Το τρίχωμα στα ελληνικά γαϊδούρια είναι κοντό το καλοκαίρι και πιο μακρύ το χειμώνα, συναντώνται μάλιστα όλες οι αποχρώσεις του ορφνού και του φαιού, με πιο κοινό χρώμα το «γκρίζο του ποντικού». Το χρώμα είναι ομοιόμορφο χωρίς λευκά χαρακτηριστικά· επίσης εμφανίζουν μια σκούρα ραχιαία λωρίδα από τη χαίτη έως την ουρά και μια σκούρα λωρίδα στους ώμους. Σε πολλά ζώα ακόμα παρατηρούνται σκουρόχρωμοι δακτύλιοι στα άκρα όπως στις ζέβρες. Το δέρμα είναι πάντα σκούρο. Το σώμα είναι σχετικά στενό, χωρίς ιδιαίτερη μυϊκή ανάπτυξη. Τέλος, οι οπλές είναι μαύρες, στενές και πολύ σκληρές.Χρήση και Παραγωγικά Χαρακτηριστικά
Ο γάιδαρος είναι γνωστός για την αφοσίωση, τη λιτότητα και την ταπεινότητά του. Είναι λογικά σκεπτόμενο ον και αντιδρά ψύχραιμα· αυτός είναι και ο λόγος που θεωρείται «πεισματάρης», καθώς αρνείται να κάνει κάτι το οποίο θεωρεί αλόγιστο. Σε αντίθεση με τα άλογα που εξελίχθηκαν σε κρύα έως παγετώδη εδάφη, οι όνοι εξελίχθηκαν στις ερήμους της βόρειας Αφρικής και της αραβικής χερσονήσου και είναι καλά προσαρμοσμένοι για τη ζωή στην έρημο. Ως εκ τούτου, είναι λιτοδίαιτοι και μπορούν να τρέφονται με όλα σχεδόν τα φυτά, ακόμα και με αγκάθια. Επομένως, η θερμή και ξερική γη των περισσότερων περιοχών της ηπειρωτικής Ελλάδας και των νησιών, αποτελεί ιδανικό περιβάλλον για τα ζώα αυτά. Ο γάιδαρος ζει περισσότερο από τριάντα χρόνια αν δεν έχει ταλαιπωρηθεί στην ζωή του. Σε σχέση με το άλογο, ο γάιδαρος είναι πολύ ανθεκτικό ζώο στη βαριά εργασία και έχει βάδισμα πολύ πιο σταθερό, καθιστώντας το γάιδαρο πιο ασφαλή σε δύσβατες διαδρομές. Τα προσόντα του γαιδάρου εκμεταλλεύτηκε ο άνθρωπος χρησιμοποιώντας τον σε όλες σχεδόν τις εργασίες. Η βασική δουλειά του ήταν οι μεταφορές, είτε ζεμένος σε άμαξα, είτε ως υποζύγιο, δηλαδή ως ζώο μεταφοράς φορτίου. Ακόμα και σήμερα είναι αναντικατάστατος στις μεταφορές, ιδίως σε πολλά νησιά που τα χωριά είναι χτισμένα κλιμακωτά και η μόνη πρόσβαση στα σπίτια είναι από στενά σοκάκια ή καλντερίμια, όπως στην Ύδρα. Μέχρι τις αρχές του προηγούμενου αιώνα σχεδόν κάθε σπίτι είχε το γάιδαρο του. Η απώλεια του γαιδάρου την εποχή εκείνη ήταν καταστροφική για μια οικογένεια.Πληθυσμός
Ο όνος είναι αναμφίβολα το ανθεκτικότερο και χρησιμότερο ζώο της ελληνικής επαρχίας. Τον συναντούμε σε κάθε γωνιά της ελληνικής επικράτειας. Όμως ο πληθυσμός του συρρικνώνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, το 2016 είχαν καταγραφεί σε όλη τη χώρα 3.653 γαϊδούρια. Ο συνολικός αριθμός του καθαρόαιμου Ελληνικού Όνου είναι άγνωστος εκτιμάται όμως σε λιγότερο από 300 άτομα σε όλη την επικράτεια, κατατάσσοντας τη φυλή σε «Κρίσιμη»κατάσταση.Περισσότερες πληροφορίες για τις αυτόχθονες ελληνικές φυλές μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο της Αμάλθειας «Ελληνικές Φυλές Ζώων-Ένας κρυμμένος θησαυρός»

